Gần 22 triệu cử tri trong tổng số 41 triệu dân Canada ngày 28/4 đi bỏ phiếu bầu 343 nghị sĩ quốc hội, qua đó quyết định đảng nào sẽ giành thế đa số tại cơ quan lập pháp và được quyền thành lập chính phủ cũng như chọn thủ tướng. 7 triệu người trước đó đã bầu cử sớm, mức cao kỷ lục ở Canada.

Kết quả bầu cử sẽ định đoạt liệu đảng Tự do cầm quyền có giành chiến thắng để tiếp tục trao cho Thủ tướng Mark Carney nhiệm kỳ 4 năm trọn vẹn, hay đảng Bảo thủ đối lập sẽ lật ngược tình thế và trở thành bên sẽ lãnh đạo Canada.

Để đạt thế đa số và chọn thủ tướng, các đảng cần ít nhất 172 ghế nghị sĩ tại quốc hội Canada. Đảng Tự do từng giành được đa số vào năm 2015, nhưng kể từ 2019 đến nay họ phải liên minh với các đảng nhỏ hơn để điều hành chính phủ.

Cuộc bầu cử diễn ra giữa lúc Tổng thống Mỹ Donald Trump gia tăng áp lực với nước láng giềng, thông qua những tuyên bố sáp nhập và sức ép thuế quan mà ông liên tục đưa ra gần đây.

“Chúc may mắn người dân vĩ đại của Canada. Hãy bầu lên một người có sức mạnh và trí tuệ giúp bạn giảm thuế một nửa, tăng sức mạnh quân sự miễn phí và đạt tầm cao nhất thế giới, cho ôtô, thép, nhôm, gỗ, năng lượng và mọi ngành tăng quy mô gấp 4 lần và không chịu thuế nhập khẩu hay bất kỳ thuế nào khác. Chỉ cần Canada trở thành bang thứ 51 đáng quý là được”, ông Trump ngày 28/4 viết trên Truth Social, trong cùng ngày Canada tổ chức tổng tuyển cử.

Ông Trump nói rằng viễn cảnh “không còn ranh giới nhân tạo” giữa hai nước sẽ tạo ra “vùng đất tuyệt đẹp”, với quyền đi lại tự do và “chỉ có lợi chứ không có hại”.

“Mỹ không thể tiếp tục trợ cấp Canada hàng trăm tỷ USD mỗi năm như trước đây. Điều này thật phi lý, trừ khi Canada là một bang”, ông chủ Nhà Trắng viết.

Bình luận của ông Trump lập tức vấp phải phản ứng gay gắt từ cả hai ứng viên sáng giá nhất cho ghế Thủ tướng Canada.

Lãnh đạo đảng Bảo thủ Pierre Poilievre, người hạn chế chỉ trích ông Trump trong giai đoạn tranh cử, yêu cầu Tổng thống Mỹ “đừng can thiệp vào cuộc bầu cử của chúng tôi”. Ông nhấn mạnh Canada sẽ luôn giữ độc lập và chủ quyền, không bao giờ trở thành bang thứ 51 của Mỹ.

Thủ tướng Carney cũng đăng thông điệp trên X: “Ở Canada, người Canada sẽ quyết định”.

Các phát biểu trong nhiều tháng qua từ Tổng thống Trump đã gây ảnh hưởng rõ rệt lên cuộc bầu cử Canada. Trong giai đoạn tranh cử, Thủ tướng Carney công khai phản bác mọi bình luận về sáp nhập từ Washington. Đảng Tự do cầm quyền cũng tận dụng làn sóng chủ nghĩa dân tộc gia tăng vì căng thẳng thương mại để tập hợp ủng hộ của cử tri.

Nếu đảng Tự do giành chiến thắng, đây sẽ là một trong những cú lội ngược dòng ngoạn mục nhất trong lịch sử chính trị Canada. Trước đó, đảng này thất thế trước đảng Bảo thủ trong mọi cuộc thăm dò với cách biệt tới 20 điểm phần trăm, khiến thủ tướng Justin Trudeau tuyên bố từ chức hôm 6/1.

Tuy nhiên, sau khi ông Carney thay thế ông Trudeau, kết hợp với tâm lý lo ngại và tinh thần yêu nước trên toàn quốc sau lời đe dọa sáp nhập của ông Trump, cục diện cuộc đua đã thay đổi nhanh chóng.

Theo thăm dò của đài CBC vào đầu ngày tổng tuyển cử, Thủ tướng Carney được ủng hộ nhiều hơn Poilievre, song khoảng cách giữa hai người không đáng kể (42,8% so với 39,2%).

Kết quả bầu cử sơ bộ nhiều khả năng sẽ được công bố trong hôm nay. Lúc 22h ngày 28/4 (9h giờ Hà Nội sáng 29/4), đài CBC dự báo đảng Tự do sẽ giành đủ ghế tại quốc hội để thành lập chính phủ.

Đài truyền hình lớn CTV News của Canada cũng dự đoán đảng Tự do “sẽ thành lập chính phủ tiếp theo”. Tuy nhiên, họ chưa thể kết luận liệu đảng của Thủ tướng Carney có giành được đa số ghế trong quốc hội hay không. Các dự đoán của truyền thông Canada cho thấy đảng Tự do và các đảng đồng minh đang giành được mức ủng hộ cao hơn hẳn đảng Bảo thủ của ông Poilievre.

Thủ tướng Carney, từng giữ vị trí Thống đốc Ngân hàng Trung ương ở Anh và Canada, đã thuyết phục cử tri rằng kinh nghiệm tài chính toàn cầu của mình đủ khả năng giúp Canada vượt qua cuộc chiến thương mại với Mỹ. Ông cũng tập trung thông điệp tranh cử là mở rộng quan hệ thương mại với các đối tác quốc tế nhằm giảm bớt sự phụ thuộc của Canada vào Mỹ.

Ông Carney cũng giành chiến thắng trong cạnh tranh ghế nghị sĩ cho đảng Tự do ở khu vực bầu cử Nepean trong thủ đô Ottawa, dù đây là lần đầu tiên ông tranh cử vào vị trí dân biểu.

Thanh Danh (Theo AFP, CBC)