Nhiều đảng viên Cộng hòa tại quốc hội đang công khai thể hiện sự ủng hộ với cách Tổng thống Donald Trump và tỷ phú Elon Musk cắt giảm chi tiêu chính phủ và tinh giản bộ máy do Ban Hiệu suất Chính phủ (DOGE) tiến hành.

Nhưng nhiều ngày qua, một số nghị sĩ Cộng hòa đã phải nhận hàng loạt cuộc gọi từ cử tri cùng các nhân viên liên bang, những người đang hoang mang trước chiến dịch cắt giảm quyết liệt của DOGE và muốn một câu trả lời xác đáng về tương lai của họ. Nhiều người bày tỏ phản đối khi số phận của nhiều tổ chức quan trọng trong bộ máy chính phủ giờ đây được đặt dưới tay một tỷ phú, người không phải là quan chức được bầu.

Trước áp lực từ các cử tri, những người này đã âm thầm hành động, thăm dò xem liệu một nỗ lực phản kháng chiến dịch của DOGE có thể diễn ra theo cách nào, khi Elon Musk đang nhận được sự tín nhiệm gần như tuyệt đối từ Tổng thống Trump.

Hạ nghị sĩ Cộng hòa Don Bacon, người ủng hộ ý tưởng kiểm toán chính quyền liên bang, đã đề nghị xem xét từng khoản tài trợ của Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) và kêu gọi duy trì các chương trình phục vụ lợi ích an ninh quốc gia. “Thay vì loại bỏ mọi thứ, hãy đánh giá chúng một cách có chọn lọc”, ông nói.

Mặc dù ủng hộ việc đóng cửa Cục Bảo vệ Tài chính Người tiêu dùng, cơ quan mới nhất mà chính quyền đơn phương cho ngừng hoạt động, Bacon lưu ý rằng Tổng thống Trump cuối cùng không thể vượt mặt quốc hội. Theo luật, chỉ quốc hội Mỹ mới có quyền giải thể USAID, không phải tổng thống hay một cơ quan như DOGE.

“Quốc hội phải bắt kịp các kế hoạch hành pháp, hoặc chương trình nghị sự của Tổng thống phải được sửa đổi. Bởi luật là luật”, ông nhấn mạnh. “Chúng ta phải tuân thủ luật. Nếu có những điểm phải điều chỉnh, hãy thực hiện theo cách hợp hiến”.

Các nghị sĩ coi dự luật cấp ngân sách cho chính phủ vào tháng tới là cơ hội quan trọng để vận động cho những chương trình mà họ muốn tiếp tục được tài trợ, trong khi thực thi các khoản cắt giảm.

Hạ nghị sĩ Cộng hòa Mario Diaz-Balart, người chủ trì tiểu ban Hạ viện giám sát tài trợ USAID, lập luận rằng quốc hội vẫn đóng vai trò quan trọng và cần được Nhà Trắng tôn trọng trong vấn đề ngân sách liên bang.

“Chúng tôi vẫn có quyền kiểm soát chi tiêu chính phủ và tôi nhiệt thành bảo vệ quyền này”, ông nói.

Hạ nghị sĩ Cộng hòa Zach Nunn gần đây đã liên hệ với Nhà Trắng cùng các cơ quan liên quan để thay mặt các nhân viên liên bang trong khu vực ông đại diện ở Iowa nêu lên những mối lo âu của họ liên quan đến chiến dịch cắt giảm mạnh tay của DOGE.

“Chúng tôi đã nói rất rõ rằng vấn đề lớn nhất với bộ máy quan liêu liên bang phần lớn nằm ở thủ đô”, Nunn cho biết về cuộc trao đổi giữa ông với chính quyền Trump. “Hầu hết viên chức ở Iowa đều là những nhân viên tuyến đầu đang phục vụ người dân trong chính cộng đồng của chúng tôi”.

Một số đảng viên Cộng hòa, trong đó có hạ nghị sĩ Pete Stauber và Pete Sessions, đang tìm cách giải quyết vấn đề bằng việc thảo luận riêng với các đại diện của công đoàn nhân viên liên bang.

Stauber, một cựu cảnh sát, cho hay ông ủng hộ nỗ lực tăng hiệu suất chính phủ, song thêm rằng vẫn có những điểm sáng trong lực lượng lao động liên bang.

“Bạn sẽ không bao giờ thấy tôi bôi nhọ nhân viên liên bang. Tôi là một trong số họ”, ông nói. “Vợ tôi cũng vậy. Tôi biết rất nhiều người làm việc tốt, vững vàng. Nhưng bạn cũng không thể nói rằng chúng ta không thể trở nên hiệu quả hơn. Đó là mục tiêu”.

Hạ nghị sĩ Sessions đang đồng lãnh đạo một nhóm ủng hộ nỗ lực của DOGE cũng như các khoản cắt giảm. Tuy nhiên, Sessions cho biết thông điệp ông muốn gửi tới các nhân viên liên bang là: “Tôi có thể đã làm khác đi”.

Hạ nghị sĩ Cộng hòa Blake Moore cũng đang cố gắng kết nối với các nhân viên liên bang, lắng nghe những lo ngại của họ trong một cuộc họp gần đây.

“Chúng ta cần làm tốt hơn với việc thuyết phục họ tăng hiệu suất làm việc, thay vì chỉ trích họ”, ông nói.

Nhiều đảng viên Cộng hòa vẫn hoang mang về những thay đổi hoặc cắt giảm đang diễn ra và tìm mọi cách để làm rõ ván đề trước khi thực hiện bất kỳ hành động nào với nhóm DOGE.

“Chúng tôi chỉ đang cố gắng tìm câu trả lời cho mọi người, chúng tôi cũng đang cố gắng tìm câu trả lời cho chính mình”, hạ nghị sĩ Cộng hòa Andrew Garbarino nói.

Trong khi đó, thượng nghị sĩ Cộng hòa Susan Collins lại thể hiện lập trường phản đối trực diện hơn trước các nỗ lực cắt giảm mà Musk đang thực hiện.

Bà đã công khai chỉ trích lệnh của chính quyền về việc đóng băng viện trợ liên bang và đưa ra một tuyên bố hồi đầu tuần phản đối việc cắt giảm ngân sách cho Viện Y tế Quốc gia (NIH). Collins cho biết bà đã nói chuyện với Robert F. Kennedy Jr., người được Tổng thống Trump đề cử làm Bộ trưởng Y tế, và ông đảm bảo với bà rằng sẽ “xem xét lại” ý tưởng này ngay sau khi được phê chuẩn chức vụ.

Theo Văn phòng Quản lý Nhân sự, dù lực lượng công chức tập trung nhiều ở Washington, Maryland và Virginia, ít nhất 80% nhân viên liên bang làm việc ở những bang khác trên cả nước.

Điều này có nghĩa những email mà nhóm DOGE gửi cho các nhân viên liên bang kêu gọi họ thôi việc ngay lập tức để được nhận lương đến hết tháng 9 hay việc chính quyền Trump đóng băng những quỹ liên bang hoặc tái cấu trúc các cơ quan chính phủ sẽ tạo ra những hệ lụy sâu rộng.

“Chúng ta nên cẩn thận về những tiền lệ mà chúng tạo ra”, một nghị sĩ Cộng hòa giấu tên cảnh báo.

Trong khi các nghị sĩ thực hiện những hành động riêng lẻ, ban lãnh đạo đảng Cộng hòa vẫn đứng về phía Tổng thống. Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson tuần trước né tránh các câu hỏi về việc liệu Tổng thống Trump có thể đóng cửa các cơ quan liên bang mà không cần quốc hội thông qua hay không và liệu ông có nên phớt lờ lệnh tòa án hay không.

Lãnh đạo phe đa số tại Thượng viện John Thune cho hay tòa án nên đóng “vai trò quan trọng” trong việc giải quyết khác biệt giữa các nhánh hành pháp và lập pháp, thay vì can thiệp trực tiếp và hoạt động của chính phủ.

Khi được hỏi liệu Tổng thống Trump có thẩm quyền đơn phương đóng cửa các cơ quan liên bang hay không, hạ nghị sĩ Cộng hòa Jack Bergman cũng né tránh trả lời, nói rằng ông “không phải luật sư”.

“Khi đề cập đến khía cạnh pháp lý của mọi vấn đề, hãy để các luật sư tranh luận về điều đó”, ông cho hay.

Tổng thống Trump đã vận động tranh cử bằng lời hứa cắt giảm quy mô chính quyền liên bang và đảng Cộng hòa cho rằng những hành động ông đang thực hiện chỉ đơn giản là nhằm hiện thực hóa lời hứa trong chiến dịch chạy đua vào Nhà Trắng.

Hạ nghị sĩ Cộng hòa Jen Kiggans, đại diện cho bang Virginia, nơi có hơn 30.000 nhân viên liên bang đang làm việc, cho biết đang kêu gọi cử tri kiên nhẫn trước chiến dịch cắt giảm của chính phủ.

“Tôi biết có rất nhiều thay đổi đang diễn ra. Đây là những thay đổi mà người Mỹ đã lựa chọn vào tháng 11. Vì vậy, chúng ta đang ở thời kỳ chuyển giao và nếu mọi người có câu hỏi cụ thể nào, vui lòng liên hệ với chúng tôi”, Kiggans nói.

Một đại diện công đoàn liên bang cho hay họ đang thúc đẩy các nghị sĩ Cộng hòa hành động sau hậu trường. “Chúng tôi muốn họ đứng ra bảo vệ chúng tôi, nhưng chúng tôi biết tình hình của họ với Tổng thống Trump. Tôi nghĩ họ sẽ làm việc ở hậu trường và thuyết phục Chủ tịch Hạ viện Johnson không thực hiện một số chính sách nhất định”, người này nói.

Ruark Hotopp, phó chủ tịch quốc gia Liên đoàn Công chức Mỹ, đã chỉ đạo các nhân viên liên bang của ông liên hệ với các nghị sĩ đại diện cho họ. Ông cho biết các văn phòng đảng Cộng hòa mà họ liên lạc đều bày tỏ thiện chí, song chưa thể có hành động cụ thể.

“Câu hỏi chúng tôi dành cho các nghị sĩ là họ sẽ làm gì trước vấn đề này? Và hiện tại, câu trả lời dường như là không gì cả”, ông nói.

Vũ Hoàng (Theo CNN, AFP, Reuters)